નવ્યસર્વોદયવાદ એટલે સમસ્યાઓનું સમાધાન – ૮ નરેન્દ્ર મોદીના સ્વપ્નનું ગામ કેવું હોવું જોઇએ?

નવ્યસર્વોદયવાદ એટલે સમસ્યાઓનું સમાધાન  – ૮ નરેન્દ્ર મોદીના સ્વપ્નનું ગામ કેવું હોવું જોઇએ?

હાલની કેળવણી અને નવ્યસર્વોદયવાદમાં સૂચિત કરેલી કેળવણીમાં ફેર શો છે?

ગયા લેખમાં આપણે શિક્ષણના સ્તરો જોયા.

માતા પિતા ગુરુ

આપણા શિક્ષણના સ્તરો બાળક જન્મે કે તરત જ ચાલુ થાય છે.

દોઢ વર્ષનું થાય ત્યાં સુધી તે માતા પિતાની પાસે જ રહે છે. માતા પિતા તેના ગુરુ છે. માતા પિતા બંનેને બાળમાનસની કેળવણી આપવામાં આવી છે. દરેક સ્ત્રીને તેની પ્રાથમિક કક્ષાના શિક્ષણ દરમ્યાન બાળ ઉછેરની ઘનિષ્ઠ કેળવણીનું એટલે કે બાળક છ વર્ષનું થાય ત્યાં સુધી તેને કેવી રીતે કેળવવું તેનું શિક્ષણ આપવામાં આવ્યું છે. જો સ્ત્રી વધુ ઉચ્ચકક્ષાની એટલે કે જો વધુ આવક વાળી નોકરી કરતી હોય તો તે આયા રાખી શકે. એટલે કે જે બાળા હજુ ભાણતી હોય પણ તેના માતા પિતાને મદદરુપ થવા નોકરી કરવા ઈચ્છતી હોય તો તે આયાની નોકરી સ્વિકારી શકે.

ભારવાળા ભણતરને ભારવિહીન ભણતર કરો.

હાલનું ભણતર બાળકના માનસિક વલણ સાથે જોડાયેલું નથી. પરીક્ષામાં મેળવેલા ગુણાંકના આધારે પ્રવેશ આપવામાં આવે છે. આ ગુણાંક તમારી યાદ શક્તિ અને મહેનતના કલાકોના સમન્વય ઉપર આધાર રાખે છે. શિક્ષણનું ખાનગીકરણ હોવાથી શાળા ચલાવતી સંસ્થાઓએ શિક્ષણને પૈસા કમાવાનો એક ધંધો બનાવી દીધો છે. ભણતર ભારવાળું થઈ ગયું છે. બાળકને મુક્ત રીતે વિચારવાનો સમય હોતો નથી. વળી શિક્ષણનું માધ્યમ માતૃભાષા ન હોવાથી, તેના વિષયો પરત્વેના વિચારો સ્પષ્ટ હોતા નથી. ઇતરવાચન અને ઈતર વિચારોનો વિદ્યાર્થીની પાસે સમય નથી.

શાળાઓ અને ટ્યુશનક્લાસો બબ્બે પાળીઓમાં ચાલે છે. વાસ્તવમાં વિદ્યાર્થીને સમયનું બંધન નડવું ન જોઇએ. ભણતર ક્રમે ક્રમે સ્વયંસંચાલિત હોવું જોઇએ. પુસ્તકો બધાં શાળામાં જ હોવા જોઇએ. વિદ્યાર્થી મુક્ત હાથે શાળામાં આવવો જોઇએ. શાળા છોડ્યા પછી તેના ઉપર અભ્યાસનો કોઈ ભાર ન હોવો જોઇએ. વિદ્યાર્થીને જો મુક્ત રીતે વિચાર કરતો કરવામાં આવ્યો હશે તો તે ફક્ત અભ્યાસશીલ નહીં પણ સંશોધનશીલ પણ બનશે.

ખેલ કુદ, વ્યાયામ, કળા, ગૃહ ઉદ્યોગ અને કારીગીરી (સ્કીલ)ની અનિવાર્ય પ્રાધાન્યઃ

દેશી રમતો, ઓલંપિક્સ માન્ય રમતો, યોગ સહિતના વ્યાયામ અને કળાઓની પસંદગી વિદ્યાર્થી માટે અનિવાર્ય બનાવવી જોઇએ. આ બધું શરીર અને મનની કસરતો છે.

પ્રાથમિક શિક્ષણ આઠ વર્ષનું છે અને તે દરેક વ્યક્તિમાટે અનિવાર્ય છે.

કારીગીરીનું ભણતર (સ્કીલ ડેવેલપમેન્ટ)

પ્રાથમિક શિક્ષણ વિદ્યાર્થીને સ્વાવલંબી બનાવે તે જરુરી છે. તેથી ઓછામાં ઓછો એક ગૃહઉદ્યોગ અને એક કારીગીરી તો વિદ્યાર્થીને આવડવા જ જોઇએ. નરેન્દ્ર મોદીએ ૫૦૦ ઉપરના સ્કીલ ડેવેલપમેન્ટના વિષયો શોધાવડાવ્યા છે. જેઓને જેમાં રુચિ છે તેમાં તે નૈપૂણ્ય મેળવશે. તાલુકા કક્ષાએ દરેક કારીગીરીનું ભણતર ઉપલબ્ધ હશે. અઠવાડીયાનો એક સળંગ દિવસ એક કારીગીરી માટે ફાળવવામાં આવશે. જે કારીગીરીનો વિષય ગ્રામ્યક્ષેત્રે ઉપલબ્ધ નહીં હોય તે કારીગીરી શિખવા વિદ્યાર્થી તાલુકા કક્ષાએ ગોઠવવામાં આવશે. વિદ્યાર્થીઓ માટે સરકાર બસની વ્યવસ્થા કરશે. સરકાર તેમને રોજી અપાવશે.

આકાશ દર્શનઃ

નવ્ય સર્વોદયવાદી શિક્ષણમાં આપણે ખગોળ શાસ્ત્ર (આકાશ દર્શન) ઉમેર્યું છે. વિશ્વની વિશાળતા અને મનુષ્યની અલ્પતા સમજવા અને અંધશ્રદ્ધાથી દૂર રહેવા માટે આ બહુ જરુરી છે. તેવીજ રીતે વિદ્યાર્થીમાં પોતાની માનવ સમાજ પ્રત્યેની ફરજ સમજવા અને વૈશ્વિક ભાવના ઉત્પન્ન કરવા માટે સંસ્કૃતના નીતિશાસ્ત્રના શ્લોકો કંઠસ્થ કરાવવાનો સમાવેશ કરાવ્યો છે. ચિત્રવાર્તાઓ બાલવાર્તાઓનો સમાવેશ કરાવ્યો છે જેથી વિદ્યાર્થીની વિચાર શક્તિ ખીલે. વિદ્યાર્થી સકુ્ચિત મનનો ન થાય અને ધર્માંધ પણ ન થાય તે જરુરી છે.

ઈતિહાસ અને સંસ્કૃતિઃ

પૂર્વ પ્રાથમિક કક્ષાઓમાં ભારતના પ્રાચીન અને મધ્યયુગી ઈતિહાસને વાર્તાઓના સ્વરુપમાં, ચિત્રકથાઓના સ્વરુપમાં અને ચલચિત્રોના સ્વરુપમાં ભણાવાવામાં આવશે. આર્યોનું આગમન અને અનાર્યો સાથેના તેના યુદ્ધો જેવી બનાવટી વાતોને ખોટી ઠેરવવામાં કરવામાં આવશે. ઉત્તર પ્રાથમિક કક્ષાએ વેદિક કાળની સંસ્કૃતિ, ઉપનિષત્ અને દર્શનકાળ ની સંસ્કૃતિ, પૌરાણિક કાળ અને સરસ્વતી નદીની સંસ્કૃતિ, અને આ બધાની એકસૂત્રતા જે સહેલાઈથી સમજાવી શકાય છે તેને સમજાવવામાં આવશે.

આર્યોના આક્રમણ અને અનાર્ય ઉપરના વિજયને લગતી વાતોમાં જે વિરોધાભાસો છે તે સમજાવવામાં આવશે. પ્રાચીન ભારતની સંસ્કૃતિમાં રહેલી પ્રતિકાત્મક શૈલીને સમજાવવામાં આવશે. સંસ્કૃતના શ્લોકોમાં રહેલા ગુઢ અર્થોને સમજાવવામાં આવશે. પણ આ બધું ફક્ત જાણકારી તરીકે આપવામાં આવશે જેથી વિદ્યાર્થીને ભારતીય સંસ્કૃતિ વિષે ગૌરવ થાય.

ભાષાઓઃ

ઉત્તર પ્રાથમિક શાળામાં માતૃભાષા ઉપરાંત એક વધુ દેશી ભાષાનો ઉમેરો થાય છે. જે ફક્ત બોલવા પૂરતી અને વાંચવા પૂરતી શિખવવામાં આવશે.

શિક્ષણ પદ્ધતિઃ

ઉત્તર પ્રાથમિક શાળાથી ભણતર નાના નાના જુથો બનાવીને આપવામાં આવશે. એક અર્ધગોળાકાર ટેબલની આસપાસ વિદ્યાર્થીઓ કોઈ એક વિષયના અભ્યાસ માટે બેસશે. એક જ વિષયના અનેક જુથો હશે. કોઈ એક વિષયની ભણવાની શરુઆત કેવી રીતે કરવી અને આગળ કેવી રીતે વધાવું તેનું માર્ગદર્શન જે તે વિષયનો નિષ્ણાત શિક્ષક કરશે. ત્યાર બાદ નિષ્ણાત શિક્ષક આ જુથો કેવી રીતે અભ્યાસ કરે છે અને કેવી રીતે પ્રગતિ કરે છે તેનું ધ્યાન રાખશે. સલાહ સૂચન કરશે. શિક્ષક વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાર્તાલાપ કરીને વિદ્યાર્થીઓના જુથ બનાવશે. એક જુથ, છ વિદ્યાર્થીઓથી વધુ મોટું નહીં હોય. દરેક વિદ્યાર્થીઓને કોમ્પ્યુટર આપવામાં આવશે. જે કંઈ લખવાનું હશે તે સ્લેટ પેનથી લખવાનું થશે. કાગળ નો વપરાશ કરવા દેવામાં આવશે નહીં. એવા આઈ પેડ વિકસવાની તૈયારીમાં છે જેમાં તમે સ્ક્રીન ઉપર ડમી પેનથી લખી શકો છો. લખવાની ટેવ પાડવી એટલા માટે જરુરી છે કે તમારા અક્ષરો સુધરે. તમે ટેવોના ગુલામ ન થઈ જાઓ.  

સભ્યતા અને સ્વસ્થતા

ઘણા વિદ્યાર્થીઓ શરમાળ અને ડરપોક હોય છે. તેઓ શિક્ષકોને સાચી વાત કહી શકતા નથી. કેટલાક વિદ્યાર્થીઓ તોફાની, પરપીડનવૃત્તિવાળા અને અસભ્ય હોય છે. આ પરિસ્થિતિ શિક્ષણની કચાશ અને શિક્ષકસાથેની સંવાદહીનતા કે સંવાદની ઉણપને કારણે હોય છે. વિદ્યાર્થીમાં સહયોગથી કામ કરવાની અને ભણવાની પદ્ધતિ જન્મે અને વિકસે એ શિક્ષકનું કર્તવ્ય છે. સર્વે વિદ્યાર્થી ભાઈ બહેનો એક બીજાને માનથી બોલાવે અને શિક્ષક પણ વિદ્યાર્થીઓને માનથી બોલાવે તો સભ્યવર્તન વિકસશે. તેવીજ રીતે ભૂલ કેવી રીતે સ્વિકારવી, ભૂલ થઈ જાય તો માફી કેવી રીતે માગવી. લેખિત કે મૌખિક ફરિયાદ કેવી રીતે કરવી, વિગેરે નાગરિક સભ્યતા માટે શિક્ષકે વિદ્યાર્થીઓ ઉપર ભાર મુકવો પડશે. ટ્રાફિકના નિયમો અને તેના પાલનની અનિવાર્યતા આત્મસાત કરાવવી પડશે. ફરજો બજાવવી, સભતા દાખવવી, સુખડતાનું અને સુવ્યવસ્થાનું પાલન કરવું, નીતિમત્તા રાખવી એ બધું દેશસેવા, દેશપ્રેમ અને દેશના ગૌરવમાં આવે છે તે બધું આત્મસાત કરાવવું પડશે.

પૂર્વ અને ઉત્તર (ઉચ્ચ) માધ્યમિક શાળાઓઃ

આ શિક્ષણ અનિવાર્ય નથી. પણ જેમને આગળ ભણવું છે તેઓ ભણી શકશે. અહીં જે ભાષાઓ ભણાવવામાં આવશે તે વાંચવા, સમજવા ઉપરાંત લખતાં અને સામાન્ય વાતચીત કરતાં પણ આવડે એટલી ભણાવવામાં આવશે.

શિક્ષા પદ્ધતિ પણ ઉત્તર પ્રાથમિક શિક્ષણ જેવી રહેશે. એટલે કે વિદ્યાર્થીઓ નાના જુથમાં ભણશે. જે તે વિષયનો નિષ્ણાત શિક્ષક તેમને માર્ગ દર્શન આપશે.

માધ્યમિક શિક્ષણમાં ક્રમશઃ વિષયો, વધુ ઘનિષ્ટતાથી ભણાવવામાં આવશે.

દરેક વિષયના અનેક સ્તર (પાઠ ચેપ્ટર) હશે. એક સ્તરનો અભ્યાસ કર્યા પછી તેની પરીક્ષા લેવાશે. આ પરીક્ષા એક સ્વતંત્ર સંસ્થા લેશે. આ કોમ્પ્યુટરાઈઝ્ડ હશે. તેમાં ઉત્તીર્ણ થવું પડશે. પણ આ પહેલાં શિક્ષક પોતાના વિદ્યાર્થીઓની પ્રાથમિક પરીક્ષા લેશે.

માધ્યમિક શિક્ષણનો હેતુ વિદ્યાર્થીને ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્રે તૈયાર કરવાનો છે.

માધ્યમિક શિક્ષણ ૪+૨ = ૬ વર્ષનું છે.

પહેલા વર્ષે બધાજ વિષયોની રુપરેખા અને તેના કાર્યક્ષેત્ર વિષે સમજ આપવામાં આવશે. બીજા વર્ષથી પોતાને ગમતા વિષયોની પસંદગી કરવાની રહેશે.

પણ કળા અને ખેલકુદમાં પહેલા વર્ષથી જ એક કળા અને એક ખેલકુદની પસંદગી કરવાની રહેશે.

૧     ત્રણે અનિવાર્ય

૧.૧    માતૃભાષા,

૧.૨    સંસ્કૃત ભાષા

૧.૩    બીજી એક દેશી ભાષા

૨     કોઈપણ બે

૨.૧    ગણિત અને ભૌતિક શાસ્ત્ર

૨.૨    ગણિત અને રસાયણ શાસ્ત્ર

૨.૩    ગણિત અને કારીગીરી

૨.૪    શરીર શાસ્ત્ર અને વનસ્પતિ શાસ્ત્ર

૨.૫    ખગોળ શાસ્ત્ર

૩ કોઈપણ બે

૩.૧    સમાજશાસ્ત્ર અને ઈતિહાસ,

૩.૨    ભૂગોળ અને પ્રવાસન

૩.૩    નાગરિક શાસ્ત્ર

૩.૪    સુરક્ષા અને વ્યવસ્થાશાસ્ત્ર

૩.૫    શિક્ષણ શાસ્ત્ર

૩.૬    તત્વજ્ઞાન અને તર્કશાસ્ત્ર      

૪     કોઈપણ એક

કળાઃ સુગમ સંગીત, શાસ્ત્રીય સંગિત, ગ્રામ્ય નૃત્ય, શાસ્ત્રીય નૃત્ય, નાટ્ય લેખન, અભિનય, દિગ્દર્શન, ચિત્રકામ, સુશોભન, વક્તૃત્વ કળા,  

૫     કોઈપણ એક

ખેલકુદઃ વ્યાયામ, યોગ, દેશી રમતો, વિદેશી રમતો, તરણ, દોડ, પર્વતારોહણ, અન્વેષણ, વિગેરે

દરેક શાળામાં જે તે વિષયની પ્રયોગશાળાઓ હશે.

પ્રાથમિક શિક્ષણ પુરું કર્યા પછી માધ્યમિક શિક્ષણમાં પ્રવેશ મળશે. પણ તેને ક્યારે પુરું કરવું તે વિદ્યાર્થી ઉપર આધાર રાખશે. જેમ જેમ એક સ્તરીય પરીક્ષા (ચેપ્ટર)માં ઉત્તિર્ણ થવાતું જશે તેમ તે પછીના ચેપ્ટરોના અભ્યાસમાં પ્રવેશ મળતો જશે.

જે તે વિષયના નિષ્ણાત પોતાના વિષયની ઑન-લાઈન શાળા ચલાવી શકશે. પણ પ્રયોગશાળા માટે તેમણે સ્કુલ સાથે ગોઠવણ કરવી પડશે. ઉદ્યોગોને પણ આવી શાળા ચલાવવી હશે તો ચલાવી શકશે. પણ બધી શાળાઓના વર્ગ ખંડો અને પ્રયોગશાળાના સ્થાન જે તે વિસ્તારના વિદ્યાર્થીઓને અનુકુળ પડે તેમ એક જ સંકુલમાં રાખવામાં આવશે. પરીક્ષા એક સ્વતંત્ર વ્યવસ્થા હોવાથી, પરીક્ષા માટેની ગોઠવણ સરકાર કરશે.

માધ્યમિક શાળાના અભ્યાસક્રમો, તેને લગતા પુસ્તકો, શિક્ષકો, શાળાઓના સ્થાનની વિગતો, વિગેરે બધું જ ઑન-લાઈન ઉપલબ્ધ કરવામાં આવશે.

વિશ્વવિદ્યાલય કક્ષાનું શિક્ષણ જે તે વિશ્વ વિદ્યાલયો નક્કી કરશે. પણ સરકાર પોતાના નક્કીકરેલા ન્યૂનતમ ધારાધોરણ તેમજ જે તે વિશ્વવિદ્યાલયોએ સરકાર સાથે સમજુતી પૂર્વક નક્કી કરેલા વધારાના ધારાધોરણોનું બરાબર પાલન થાય છે કે નહીં તેનું ધ્યાન રાખશે. સંશોધન ક્ષેત્રે વિશ્વવિદ્યાલયો ઉદ્યોગો સાથે સમજુતી કરશે.

શિરીષ મોહનલાલ દવે

ટેગ્ઝઃ પૂર્વ પ્રાથમિક, ઉત્તર પ્રાથમિક, પૂર્વ માધ્યમિક, ઉત્તર માધ્યમિક, ભાષા, સંસ્કૃત, માતૃભાષા, સહયોગ, નાગરિક, સભ્યતા, નીતિમત્તા, દેશપ્રેમ, દેશસેવા, ઈતિહાસ, ગણિત, ભૌતિકશાસ્ત્ર, રસાયણ શાસ્ત્ર, કળા, વ્યાયામ, ખેલકુદ

Read Full Post »

આર્ય અને અનાર્ય વચ્ચેનો ભેદ એ સંશોધન કે વિતંડાવાદ

આર્યોનું આગમન અને અનાર્ય સંસ્કૃતિનું પતન કે પરાજય અને નાશ એવા કોઈ સિદ્ધાંતને પુરસ્કૃત કરીએ ત્યારે એક પ્રશ્ન એ પણ ઉત્પન્ન થાય કે, એવું તે કયું અવલોકન કે અવલોકનો છે જે આપણને આવી કોઈ માન્યતાને જન્મ આપવાની જરુર પાડે?

નવી માન્યતાનું આગમન અને નવા સવાલોના જવાબ

નવા સિદ્ધાંતને કે નવી માન્યતાને રજુ કરવામાં આવે ત્યારે તે નવો સિદ્ધાંત કે જે માન્યતા રજુ થાય તેની સામે પણ ઘણા પ્રશ્નો ઉભા થાય છે. અને તે પ્રશ્નોના પણ સચોટ ઉત્તર આપવા પડે અને તેનું પણ સમધાન કરવું પડે. ભારતના ઈતિહાસ માટે નવ્ય માન્યતાઓ (પાશ્ચાત્ય વિદ્વાનો દ્વારા ૧૮૦૦ અને તે પછી) રજુ થવા માંડી. પણ આ નવી માન્યતાઓની કે સિદ્ધાંતોની જે થીયેરીઓના કારણે જે વિરોધાભાષો ઉત્પન્ન થાય છે તેના જવાબો આ થીયેરીના પુરસ્કરતા/ઓ આપતા નથી, અથવા ઉડાઉ જવાબો આપે છે.

આપણા પુરાણો કે જે ઈ.પૂ. ૭૦૦ થી ઈ.સ. ૧૨૦૦ ના ગાળામાં લખાયેલા હશે એમ માનવામાં આવે છે તેમાં પણ આર્ય અનાર્યના ઉલ્લેખો નથી. હા ગ્રીક (યવન), શક, હુણ, પહલવ, મ્લેચ્છ વિગેરેના આક્રમણોના ઉલ્લેખો છે.

જેણે શોધી તેણે જ રદ કરી

અંગ્રેજો આવ્યા અને તેમણે ભારતમાં પોતાની શિક્ષણ પ્રણાલી સ્થાપી તે પહેલાં, ક્યારેય કોઈએ પણ, આવી આર્યો અને અનાર્યોની અલગ અલગ જાતિવાદી કે અને સંસ્કૃતિવાળી વાતો કરી ન હતી. મેકોલે એ લખ્યું છે કે જો ભારત ઉપર રાજ કરવું હશે તો તેમને બૌદ્ધિક રીતે ગુલામ બનાવવા પડશે. મેક્સ મુલરે સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કરેલ. અને તેણે એવું પ્રતિપાદિત કરવાની કોશિસ કરવાના પ્રયત્નમાં આર્યન ઈન્વેઝન થીયેરી રજુ કરી. પણ તેણે પોતાની જીંદગીના અંતિમ વર્ષોમાં તેની આ થીયેરીને રદ કરેલ. પણ આ વાતને પાશ્ચાત્ય ઇતિહાસકારો લક્ષમાં લેતા નથી. આ એક આશ્ચર્યની વાત છે.

ભાષા શાસ્ત્રઃ

“સ” નો અપભ્રંશ “હ” થાય છે. “શું” નો અપભ્રંશ “હું” થાય. તો પહેલાં મૂળ શબ્દ બને કે પહેલાં અપભ્રંશ બને?

“સ્ટેશન”નો અપભ્રંશ “સટેશન” થાય અને “અસ્ટેશન” કે “ઈસ્ટેશન” પણ થાય.

“સ”નો અપભ્રંશ “અસ” પણ થાય અને “અસ”ન અપભ્રંશ “અહ” પણ થાય.

“સુર” નું “હુર” પણ થાય અને “અહુર” પણ થાય. “હ” નો અપભ્રંશ “સ” ન થાય. “સુર” શબ્દ મૂળ શબ્દ છે. તે તેના અપભ્રંશ “હુર”નો પૂરોગામી છે. એટલે “સુર” શબ્દ જે સંસ્કૃતમાં છે તે “હુર” કે “અહુર” કે જે પર્સીયનમાં છે તેના કરતાં વધુ જુનો છે. એટલે જે પ્રજા “સુર” બોલતી હોય તે પ્રજા “હુર” કે “અહુર” બોલતી પ્રજાની પૂરોગામી કહેવાય.

તેનો અર્થ એ નિકળી શકે કે જેઓ ભારતમાંથી ઇરાન ગયા તે કાળક્રમે અપભ્રંશમાં “હુર” કે “અહુર” બોલતા થયા. આ વિરોધાભાસ હોવા છતાં પણ એમ કહેવામાં આવે છે કે આર્યો મધ્ય એશિયામાંથી નિકળી ઈરાનમાં રોકાયા અને તેમાંથી ભારત આવ્યા.

આર્યો અહીં આવ્યા ત્યારે તે વખતે અહીં અનાર્યોની સુગ્રથિત સંસ્કૃતિ હતી.. અનાર્યો કાળા હતા. આર્યો ઘઉંવર્ણા હતા. ઉત્તર ભારતીયો આર્યો અને દક્ષિણ ભારતીયો દ્રવિડ. જો કે ઉત્તર ભારતીયો લાંબા છે. દક્ષિણ ભારતીયો સરખામણીમાં ટૂંકા છે. પણ અનાર્યો (અસુરો) વિશાળ અને ઉંચા હતા. આ વિરોધાભાસ ની ચર્ચા “આર્યન ઈન્વેઝન થીયેરી વાળા કરતા નથી.

પુરુષ પ્રધાન અને સ્ત્રી પ્રધાન સંસ્કૃતિ

માતૃપ્રાધાન્ય સંસ્કૃતિ અનાર્યોની અને પિતૃપ્રાધાન્ય સંસ્કૃતિ આર્યોની એમ કહી ન શકાય. સંભવ શું વધુ છે. જે શરીર છે તે સ્ત્રીના અંડના વિકાસ થી થયેલું છે. શુક્ર કણ, અંડના સંપર્કમાં આવે એટલે નવો મનુષ્ય બને. અર્ધમાનવમાંથી જ્યારે માનવ બન્યો તો લાંબા સમય સુધી મનુષ્ય જાતિને ગર્ભધારણના રહસ્યની ખબર નહતી. તેથી પ્રારંભ કાળે બધી સંસ્કૃતિઓ માતૃ પ્રધાન જ હતી. કારણકે સ્ત્રી જ નવો મનુષ્ય પેદા કરતી હતી. તેથી તે માનને લાયક બની.

મનુષ્ય બીજા પ્રાણીઓથી શા માટે જુદો પડે છે? માણસનું મગજ છે તે વિચારી શકે છે અને યુક્તિઓ કરી શકે છે. આ મગજના કારણથી મનુષ્ય બીજા પ્રાણીઓથી જુદો પડે છે. આ મગજ તેને સ્ત્રીના અંડને કારણે મળ્યું છે. એટલે જે અર્ધમાનવમાંથી આકસ્મિકરીતે માનવ વ્યક્તિ પેદા થઈ તે માનવ સ્ત્રી હતી. તેથી લાંબા સમય સુધી સ્ત્રીઓ વધુ બુદ્ધિશાળી રહી. અને તે પૂજ્ય રહી. કાળક્રમે પુરુષ પ્રધાન સંસ્કૃતિ થઈ.
મથુરાના કૃષ્ણ કાળા હતા. શું કૃષ્ણ અસુર હતા? અયોધ્યાના રામ પણ કાળા હતા. રાવણનો જન્મ હરીયાણામાં થયેલો (તે પંજાબી હતો). કૃષ્ણે ઇન્દ્રની ઉપાસનાનો વિરોધ કર્યો. તેમણે ગોવર્ધનની પૂજાની વાત કરી..

“ગો” એટલે ગાય. (આમ તો સંસ્કૃતમાં ગૌ એટલે આપણે જે પ્રાણીઓ પાળીએ છીએ અને તેની ઉપર નભીએ છીએ તે બધા શાકાહારી પ્રાણીઓ ગૌસૄષ્ટિમાં આવે).
હવે વર્ધન ઉપર આવીયે.

“વર્ધન” શબ્દનો અર્થ કાપવું એવો થાય ખરો. પણ તે પર્સીયન ભાષામાં થાય છે. ઋગ્વેદમાં વર્ધન શબ્દ હમેશા “વૃદ્ધિ” ના અર્થમાં વપરાયો છે (રેફરન્સ સંસ્કૃત-અંગ્રેજી શબ્દકોષ સર એમ મોનિઅર-વીલીઅમ).

દરેક જાતિની સાથે કોઈને ને કોઈ માન્યતા અને પ્રણાલીઓ હોય છે. તેમાં ઈશ્વર, આત્મા અને જગત પણ આવી જાય છે. આદિ શંકરાચાર્યે ઘણા વાદવેત્તાઓ સાથે ચર્ચાઓ કરી તેમાં કોઈ આર્ય અને અનાર્ય ની તાત્વિક વિચારધારા દૃષ્ટિગોચર થતી નથી. જો આર્ય અને અનાર્ય તે કોઈ જન જાતિ હોય, તો તે કારણસર તેમના વાદ પણ જીવિત તો હોય જ. કોઈપણ વાદ એમ તાત્કાલિક કે લાંબા ગાળે મરતો નથી. તે બદલાય છે, જુનો પણ વત્તા ઓછા પ્રમાણમાં ચાલુ રહે છે, કમસે કમ તેની વિગતો ઐતિહાસિક રીતે નષ્ટ થતી નથી. નવો પણ ચાલુ રહે છે. અને કેવી રીતે ક્યારે કેવો બદલાવ આવ્યો તે પણ તેમાં અપ્રચ્છન્ન હોય છે. યહુદીઓનું ટોરાટ હતું. બાયબલ આવ્યું. ટોરાટ ચાલુ રહ્યું. બાયબલમાં ટોરાટનો ઉલ્લેખ છે. કુરાન આવ્યું. કુરાનમાં બાયબલનો ઉલ્લેખ છે અને ટોરાટનો પણ.

યહુદીનો ધર્મ હતો. તે ચાલુ રહ્યો અને ખ્રીસ્તી ધર્મ આવ્યો. તે પણ ચાલુ રહ્યો અને ઇસ્લામ આવ્યો. પણ તેઓ કેવી રીતે આવ્યા અને પહેલાં શું હતું તે ઉપલબ્ધ રહે છે. પછીનામાં ઉલ્લેખિત હોય છે.

ઋગવેદમાં નથી પણ પૂરાણોમાં છે.
એટલે કે
પિતા પોતાના પિતા વિષે જાણતા નથી પણ પૌત્ર તેના પ્રપિતા વિષે જાણે છે.

જો ઈરાનમાં કે પર્સિયામાં અવેસ્થા હોય. અને આર્ય ત્યાંથી આવ્યા હોય તો, અવેસ્થા ની વાત જવા દઈએ તો પણ ઈરાન, પર્સિયા નો ઉલ્લેખ તો હોવો જ જોઇએ. ઋગ્વેદમાં ભારતની બહારના કોઈ પણ પ્રદેશની અને તેના નામની વાતનો ઉલ્લેખ નથી. વાસ્તવમાં આવો ઉલેખ હોવો જ જોઇએ. કારણ કે તેમને માટે તે નજીકનો ભૂતકાળ હતો.

તેનાથી ઉંધું છે. જુના પુરાણોમાં ભારતની પશ્ચિમ, પૂર્વ, ઉત્તર અને દક્ષિણના પ્રદેશોનો ઉલ્લેખ છે.

વેદ કોનો છે?

ઋગવેદ સૌથી જુનો છે. તેનાથી જુનું કોઈ પુસ્તક નથી. આ પુસ્તકને યથા કથિત આર્યોનું માનવું કે યથા કથિત અનાર્યોનું માનવું?

જ્યારે આપણે કોઈ સિદ્ધાંત (થીયેરી) પ્રસ્થાપિત કરવો હોય ત્યારે, સૌ પ્રથમ એ કહેવું પડે કે આ સિદ્ધાંતની જરુર શા માટે પડી?

સાત ઋષિઓ હતા કે દશ ઋષિઓ હતા. તેમાંના ભૃગુ એક ઋષિ હતા અને આ ભૃગુ ઋષિ અગ્નિને લઈને આવ્યા. આવો એક ઉલ્લેખ ઋગવેદમાં છે તેમ શ્રી ભવસુખભાઈ ઉલ્લેખ કરે છે.

શું તેમાંથી એવું તારણ નિકળી શકે કે આ ઉલ્લેખ એવું સિદ્ધ કરે છે કે આર્યો ભારતની બહાર થી આવ્યા? અગ્નિ તો મુખ્ય દેવ છે. અગ્નિ વગર યજ્ઞ થઈ જ ન શકે. ઋગ્વેદની શરુઆત જ અગ્નિની સ્તૂતિ થી થાય છે. ઋગ્વેદનું પ્રથમ મંડળ જુનામાં જુનું ગણાય છે. અગ્નિનો શ્લોક જુનામાં જુનો એટલે કે ૬૦૦૦ વર્ષ જુનો ગણાય છે.

વેદોમાં તત્વજ્ઞાન નિહિત છે. વેદ આમ તો એક જ છે. પણ જે ઋચાઓ યજ્ઞને લગતી છે તેને અલગ કરી અને તે યજુર્વેદ કહેવાયો. જે ઋચાઓ ગેય હતી તેને સામવેદ કહેવાયો. આમ ત્રણ વેદ કહેવાયા. ચોથો વેદ આવ્યો તે પહેલાં પણ ઘણા વાદો પ્રચલિત હતા. જુદા જુદા વાદોનું કારણ જુદી જુદી જાતિઓને કારણે જ હોઈ શકે તેવું ન માની શકાય. જેમ અર્થશાસ્ત્ર માં અનેક વાદ હોય છે. તેને જાતિવાદ સાથે કશો સંબંધ નથી.

સંપર્કને લીધે શબ્દ ભંડોળ વધે છે.

સંસ્કૃતમાં “જવું” એ ક્રિયાપદમાટે ઓછામાં ઓછા ૧૬ ક્રિયાપદના શબ્દો છે. દરેકને “જવા (ટુ ગો)” માટે વપરાય. પણ જવું ક્યાં એક જાતનું હોય છે?
જેઓ સમૂદ્ર કિનારે રહેતા હતા તેઓમાંના કેટલાક સમૂદ્ર માર્ગે વેપાર કરતા થયા. તેમણે જોયું કે જ્યારે સૂર્ય આકાશમાં દૃષ્યમાન હોય છે ત્યારે સમૂદ્ર શાંત હોય છે. આ સૂર્ય ને તેના માર્ગમાંથી કોઈ ચલિત કરી શકતું નથી. તોફાનો આવે છે અને જાય છે. આ સૂર્ય તેના પથ ઉપર અચળ છે. તેથી આ સૂર્ય મૂળ દેવ છે. તેઓ સૂર્યના ઉપાસક થયા. ઈજીપ્ત, થી જાપાન સુધી સૂર્યની ઉપાસના થાય છે. તેના અવતારો થાય છે.

આ ગરમી છે તે જ આપણો આધાર છે તેમ પણ માનવ જાતને લાગ્યું. આ ગરમી, અગ્નિમાંથી મળે છે. સૂર્યમાં પણ અગ્નિ છે. માટે મૂળ દેવ અગ્નિ હોવો જોઇએ. આસામથી તીબેટ થઈ ભારતથી ઈરાન સુધી અગ્નિની ઉપાસના થતી. ઋગ્વેદમાં અગ્નિ અને સૂર્ય બંનેની સ્તુતિઓ છે. અગ્નિની સ્તુતિઓ સૌથી વધુ છે. બીજા નંબરે ઈન્દ્રની છે. સૂર્યઃ અસૌ અગ્નિઃ સૂર્યાગ્નિ, ઈન્દ્રઃ અસૌ અગ્નિઃ ઈદ્રાગ્નિ, મરુતઃ અસૌ અગ્નિઃ મરુતાગ્નિ રુદ્રઃ અસૌ અગ્નિઃ રુદ્રાગ્નિ. આમ જે રીતે બે જોડકાની રુચાઓ મળે છે તે એક બીજાનું ઐક્ય પ્રદર્શિત કરે છે. કારણ કે વેદમાં એક જ દેવ છે. આ દેવ બ્રહ્મમાંથી ઉત્પન્ન થયો (તેથી તે બ્રાહ્મણ કહેવાયો) અને તેણે બીજા દેવોને ઉત્પન્ન કર્યા. તે દેવોનો પુરોહિત છે અને તે મહઃ દેવઃ (મહોદેવઃ) છે તે અગ્નિછે. તેનું વાહન વૃષભ છે (કારણ કે યજ્ઞના અગ્નિના લાકડા વૃષભ લાવે છે). તેને બે મુખ છે એક રૌદ્ર અને એક શાંત. અગ્નિ અને શિવની એકરુપતાના હજારો ઉદાહરણો છે. તેવું જ સૂર્ય અને વિષ્ણુનું છે.

વેદ થી શરુ કરી ઉપનિષદો અને જુના પુરાણો તરફ જઈએ તો શિવ (વિશ્વમૂર્ત્તિ) અને અગ્નિની એક સૂત્રતા અને એકાત્મતા અવગણી શકાય તેમ નથી. ટૂંકમાં વિષ્ણુની પૂજા સૂર્યમાંથી નિસ્પન્ન થઈ છે અને અગ્નિમાંથી શિવની પૂજા નિસ્પન્ન થઈ. આ એક સૂત્રતા ફક્ત સિદ્ધ કરી શકાય છે એટલું જન નહીં પણ અનુભવી શકાય પણ છે.

આપણને ત્રયીનો ઉલ્લેખ વારંવાર જોવા મળેછે. ત્રયી એટલે ત્રણ દેવ. બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ(રુદ્ર). પણ વાયુ પુરાણમાં એવા અનેક શ્લોક છે જે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને અગ્નિ એમ દર્શાવે છે.

રજો બ્રહ્મા તમો અગ્નિ, સત્વં વિષ્ણુરજાયતઃ (તે ઈશ્વરે રજો ગુણી બ્રહ્મા, તમો ગુણી અગ્નિ અને સત્વગુણથી વિષ્ણુ ઉત્પન્ન કર્યા) (વાયુ પુરાણ ૫-૩૪-૧૪)
સત્વો પ્રકાશકો વિષ્ણુ, રૌદ્રાસિન્યે વ્યવસ્થિતઃ

એત એવ ત્રયો લોકા એત એવ ત્રયો ગુણા, એત એવ ત્રયો વેદા એત એવ ત્રયોગ્નયઃ
(આ જ ત્રણ લોક્માં ત્રણ ગુણ છે ત્રણ વેદ અને તેઓ જ ત્રણ અગ્નિ છે)
(વાયુ પુરાણઃ અધ્યાય ૫, સુક્ત ૩૪ ઋચા ૧૫-૧૭)

ભારતીય સંસ્કૃતિમાં તાત્વિક ભેદ શું પડ્યા?
જેઓ વેદ સમજ્યા,
જેઓ વેદ અધૂરા સમજ્યા
અને
જેઓ વેદ ન સમજ્યા.

પણ આ વેદ છે શું?

હિન્દુઓમાં વેદોનું પારવિનાનું મહત્વ છે. વેદ એટલે ઈશ્વરની વાણી. વેદ એટલે પરમ સત્ય. વેદ એટલે બધા પ્રશ્નોનું સમાધાન, વેદ એટલે આદર્શ સમાજ. વેદ એટલે જ્ઞાનનો સંપૂટ. વેદોનું આ મહત્વ હિન્દુઓમાં કાયમ રહ્યું છે. ઉપનિષદોએ, પુરાણોએ અને તત્વવેત્તાઓએ વેદોને પ્રમાણ માન્યા છે. આદિ શંકરાચાર્યે વેદોના આધારે અદ્વૈતનો સિદ્ધાંત પ્રસ્તૂત કર્યો. અદ્વૈતના સાર અને તેમાં રહેલા વૈજ્ઞાનિક તથ્ય માટે “અદ્વૈતની માયા જાળ અને આઈન્સ્ટાઈન ભાગ – ૧ થી ૫” મારા બ્લોગ ઉપર વાંચવા. (ત્રીનેત્રમ્વર્ડપ્રેસડૉટકૉમ ઉપર)

આ વેદોમાં પ્રાકૃતિક શક્તિઓની સ્તુતિઓ ઉપરાંત બીજું ઘણું પડ્યું છે. જે સ્તૂતિઓ દેખાય છે તેતો તત્વ જ્ઞાનની કવિતાઓ છે.

શું ભારતીયોને ઇતિહાસ લખતાં આવડતો નથી?

ભારતમાં પોતાની બાર પેઢીઓ, ગોત્ર, શાખા, કુળ દેવ ઈષ્ટ દેવ (શિવ), ગણેશ, કુળદેવી, વિગેરે બોલવા એ પૂજા વિધિમાં પ્રણાલી છે.

બીજીવાત. જ્યારે મૂદ્રણ કળા વિકસી ન હતી, ત્યારે એક એવી પ્રણાલી હતી કે જે કંઈ ભણ્યા હોય તેની એક નકલ તમાલપત્ર કે એવા કોઈ પણ માધ્યમ ઉપર લખવી. જો કંઈક યાદ રાખવાનું હોય તો તે પદ્યમાં હોય તો યાદ રાખવું સહેલું પડે. આ પણ પુરતું નથી. તેથી તેમાં રુપકો અને દંતકથાઓ ઉમેરવામાં આવે. ભારતમાં ઇતિહાસ આ રીતે પુરાણો દ્વારા લખાયો અને સચવાયો. આ એક ભારતીય શૈલી છે. ઈતિહાસને અમર રાખવા માટે તેને આવી લોકભોગ્ય શૈલીમાં રખાયો. ઈતિહાસ જાણવા માટે પુરાણોને આધાર ગણવા જ પડે. યાદ રાખવાની યુક્તિઓમાં આ યુક્તિ આપણે ત્યાં આપણા પૂર્વજોએ શોધી જ કાઢેલી છે.

સર્ગસ્ચ પ્રતિસર્ગસ્ચ વંશો મન્વાતરાણિ ચ, વંશાનં ચરિતં ચેતિ, પુરાણં પંચ લક્ષણમ્ ( વાયુ પુરાણ ૪-૨૬-૧૦) (સર્ગ, પ્રતિસર્ગ, મન્વંતર, વંશ અને વંશીઓની જીવન કથા એજ પુરાણના પાંચ લક્ષણો છે). આને તમે ઈતિહાસ નહીં કહો તો શું કહેશો?

કોણ પહેલા અને કોણ પછી?

આમ તો કોણ પહેલાં થયું અને કોણ પછી થયું તે માટે પૂરાતત્વના અવશેષોને આધાર માનવામાં આવે છે.

હવે તમે જુઓ. કૃષ્ણના મંદિરના અવશેષો રામના મંદિરના અવશેષો કરતાં ઘણા જ વધુ જુના છે. તો કોણ પહેલાં થયું? કૃષ્ણ, રામની પહેલાં થયા કે રામ, કૃષ્ણની પહેલાં થયા?

પૂરાતત્વના અવશેષોના આધારે જો જોવામાં આવે તો રામની પહેલા કૃષ્ણ થયા ગણાય.

જો તમે પુરાણોને અવગણો અને જો પૂરાતત્વના અવશેષોને જ આધાર માનો તો તમે ખોટા ઐતિહાસિક તારણ ઉપર આવો છો.

ઈતિહાસમાં સંશોધન માટે ફક્ત અવશેષો મુખ્ય નથી. પુરાતન સાહિત્ય, ભાષાશાસ્ત્ર, પ્રણાલીઓ અને માન્યતાઓ પણ એટલા જ મહત્વ ના છે.

હવે જુઓ કે મજાની વાત. એક બાજુ અસુરો, દાનવો, દૈત્યો, રાક્ષસો, નાગ, છે. ક્યાંક પિતરો છે. વચ્ચે માનવો, વાનરો છે. વચ્ચે ક્યાંક ભૂત, પીશાચ, પ્રેત છે. બીજી બાજુ, સુરો, દેવો, ગાંધર્વો (યાદ કરો ઐતિહાસિક યુગમાં થયેલ કાલીદાસનું મેઘદૂત), યક્ષો, અને કિન્નરો છે. પણ ઇતિહાસકારો અસુરો, દાનવો, દૈત્યો, રાક્ષસો ને એક લાકડીએ હાંકે છે. વાનરોને વાંદરા ગણી તેમની વાતો કપોળ કલ્પિત ગણે છે. તે જ પ્રમાણે બીજા બધા પણ એવા જ છે. મજાની વાત એ છે કે, મૃત્યુ લોક (માનવ લોક) નાગલોક, પિતૃલોક, દેવલોક, ગાંધર્વલોક છે. પણ ઉપરોક્ત માંના બાકીનાના કોઈ લોક નથી.

જે કથાઓ, વંશાવલીઓ, દરેક પુરાણોમાં અને પ્રણાલીઓ એક સરખી રીતે અને સાથે વણાયેલી હોય, જેમકે ચંદ્ર વંશ, સૂર્યવંશ, નાગ લોક, ભૂવન વિન્યાસ, સમૂદ્ર મંથન, ગંગાવતરણ, દક્ષ યજ્ઞ ધ્વંશ, કુબેર, કામ દહન, કામરુપ વિગેરે બધું ઉપેક્ષાત્મક નથી પણ સંશોધનાત્મક છે.

જોકે ભવસુખભાઈની પ્રમાણિકતા વિષે શંકા ન સેવી શકાય. જેને જે વધુ વિશ્વસનીય લાગે તેને તે સ્વિકારે. વિચાર વિનિમય થાય તો સત્યની નજીક પહોંચાય. આર્યન ઇન્વેઝન થીયેરી ની વિરુદ્ધમાં અને ભારતીય તત્વશાસ્ત્ર અને વિદ્યાશાસ્ત્રોમાં રહેલી ગુઢ ભાષા વિષે પુસ્કળ સાહિત્ય હવે તો ઇન્ટરનેટ ઉપર ઉપલબ્ધ છે. તેથી મારે કશું લખવું જોઇએ એવી લખવાની ઈચ્છા થતી નથી.

મારો આ લેખ ભવસુખ ભાઈનો આર્ય અનાર્ય વિષેના પુસ્તકમાંથી જે અંશ પ્રદર્શિત થયો તેના ઉપરથી સ્ફુરેલો છે.

શિરીષ મોહનલાલ દવે

Read Full Post »

હા, અમે જુદા હૉ,

હા, અમે જુદા હૉ,

તેલંગણાનું જુદું રાજ થવાનું જાણી, સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છ અથવા સૌરાષ્ટ્ર તથા કચ્છના અલગ રાજ્ય વિષે કેટલાકની દાઢ સળકી અને કદાચ વધુ સળકશે. કદાચ દાઢ ન પણ સળકે. એ જે હોય તે પણ આપણા રજનીશીયા તર્કવાળા કાન્તિભાઈ (ભટ્ટ) જેવા અખબારી મૂર્ધન્યો કે કટારીયા લેખકો ની તો દાઢ સળકવા માંડી છે (દિવ્યભાસ્કર ૧લી ઑગષ્ટ). હાજી, કેટલાક સ્થાનિક રાજકારણીયોની અને તેમાં પણ હોદ્દા વગરના રહી ગયેલા રાજકારણીઓની દાઢ ન સળકે તો જ આશ્ચર્ય કહેવાય.

તેલંગણનું થયું એટલે બીજા વિસ્તારો જેઓ અલગ રાજ્ય માગતા હતા તેમનો પણ  હવે હક્ક બનશે એવી શક્યતાઓ ને આધારે નવા રાજ્યોની રચના  ટીવી ચેનલો માટે હૉટ ટૉપિક બનશે, અને ન બને તો પણ બનાવવો જ જોઇએ કારણ કે આવી ચર્ચાઓથી નેતાઓ પણ ખુશ થશે અને આપણે પણ ખુશ.

અમુક કામો એવાં હોય છે જેને નીપટાવવા તમારે રાજ્યના પાટનગરમાં જવું પડે. જેમકે તમને અન્યાય થયો હોય અને જીલ્લા કક્ષાએ તમને ન્યાય મળ્યો નથી એવું લાગતું હોય તો તમારે સચિવાલયમાં જવું પડે અને જિલ્લાઅધિકારીથી પણ ઉંચા હોદ્દેદારને રૂબરૂ રજુઆત કરી શકાય. જોકે જીલ્લા કક્ષાએ ન્યાયાલયો હોય છે. પણ કૉર્ટના ચક્કરમાં ન પડવું હોય તો તમે અંદર અંદર પતાવટ કરવા માટે સચીવાલય જવાનું નક્કી કરી શકો. જો કે આ એક વહીવટી સમસ્યા છે અને તેને પ્રણાલીઓ સુધારીને નિવારી શકાય છે. હવે તો માહિતિ અધિકાર પણ મળ્યો છે અને ઈન્ટરનેટ પણ આવી ગયાં છે. એટલે તમે ઘરે બેઠાં બેઠાં પણ ઘણું બધું કરી શકો છો. જો આ બધી વિદ્યાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે તો મોટાભાગની સમસ્યાઓ નિવારી શકાય છે.

તો પછી પાટનગર શા માટે જવું પડે?

તમારે નાના મોટા ઉદ્યોગો સ્થાપવા હોય તો તમારે પાટનગર જવું પડે. તમારે મોટી લાગવગ લગાડવી હોય અને છૂટ છાટ જોઇતી હોય તો પાટનગર જવું પડે. સ્થાનિક સરકારી અધિકારીને દબાવવા હોય તો તમારે પાટનગર જવું પડે. અને ખાસ તો તમારે જો મંત્રી, કે મુખ્ય મંત્રી સામે આંદોલન કરવું હોય તો તમારે જરુર પાટનગર જવું પડે. અને આ બાબત આપણી આંદોલનપ્રિય ખાસ કરીને ગુજ્જુ નહેરુવીયન કોંગ્રેસનાનેતાઓને ખાસ લાગુ પડે છે. તેઓ નવરા ધૂપ છે અને કેન્દ્રમાં તેમના માઈબાપ પાસે ઘણા પૈસા છે.

નવા રાજ્યોનો મુખ્ય ફાયદો તો રાજકારણીઓ માટેનો છે. ચીફ મીનીસ્ટ્રરની પોસ્ટ વધે એટલે બીજા પ્રધાનો અને ઉપપ્રધાનો વધે, સ્પીકરો વધે. ગવર્નરો વધે. પાટનગરો પણ નવા થાય અને તેના હોદ્દેદારો પણ વધે. સ્થાનિક સંસ્થાઓની ઉપર નિગરાની રાખવા માટેના જનપ્રતિનિધિઓ વધે. જેને હોદ્દાઓ ન આપી શકાયા હોય તેને હોદ્દાઓની (દાખલા તરીકે ચેરમેનો)  લહાણી કરી શકાય. એટલે કે કામ તો એટલું ને એટલું જ. પણ જનપ્રતિનિધિઓ નો જનતા ઉપર ભાર વધે.       

   બીજો ફાયદો આઈએએસ અધિકારીઓને છે કારણ કે ચીફ સેક્રેટરીઓ વધે, જોઈન્ટ ચીફ સેક્રેટરીઓ વધે, સેક્રેટરીઓ વધે, રજીસ્ટ્રારો વધે, ચીફ રજીસ્ટ્રારો વધે. અને આ બધા અધિકારીઓ વધે એટલે પ્રમોશન પણ જલ્દી મળે.

નવું રાજ્ય થવાથી ઉચ્ચ ન્યાયાલયો વધે, ન્યાયાધીશો વધે. પણ આ બધાંનો તો વાંધો નહીં. નવાં રાજ્યો કર્યા વગર પણ તમે ઉચ્ચન્યાયાલયની બેન્ચ અલગ અલગ જગ્યાએ રાખી શકો છો.

અફસર સાહેબો કહે છે કે આ રાજકારણી લોકો અમે તેમના કહ્યામાં ન રહીએ તો અમારી બદલી કરી નાખે છે. વાપી થી તાપી કરે ત્યાં સુધી તો વાંધો નહીં પણ એ તો ઉમરગામથી ઉમરેઠ અને ગોધરાથી બગોધરા જ નહીં બગસરા પણ કરી નાખે છે. એટલે નાના રાજ્યો હોય તો કમસે કમ એ લોકો અમને નારાજ થાય તો પણ બહુ દૂર દૂર તો ન મુકી શકે.

જો કે આ વાત તદન બોગસ છે. સરકારી નોકરોના મોટાભાગના ચાલુ હોય છે. અને જો બચાવવા વાળો હોય તો લુંટ કરવામાં વાંધો શાનો એવી તેમની મનોવૃત્તિ હોય છે. જેઓ કાર્યકુશળ હોય છે તેમની હમેશા માંગ રહેતી હોય છે. જે મહેનતાણું અને માન મળે છે તેને માટે અને સત્ય માટે ભોગ આપવો જ પડે. નહિ કલ્યાણકૃત કશ્ચિત દુર્ગતિં તાત ગચ્છતિ. જે સારું કામ કરે છે તે કદી અપયશ ને પામતો નથી.    

સ્વાતંત્ર્ય પહેલાંના સમયમાં એટલે કે અંગ્રેજોના સમયમાં અને સ્વાતંત્ર્યની ચળવળ દરમ્યાન, રાજ્યોની પૂનર્‌રચનાની વાત ગાંધીજીએ કરેલી. આ વાત શા માટે કરેલી?

ગાંધીજીએ રાજ્યોની પુનર્‌રચનાની વાત કરેલ. કારણ કે તે વખતે બધા ઢંગ ધડા વગરના રાજ્યો હતા. તેમાં મૂખ્યત્વે  દેશી રજવાડાંના વિસ્તારો અને અંગ્રેજ રેસીડન્સીના વિસ્તારો હતા. જેમકે ગુજરાતમાં સો ઉપરના દેશી રજવાડાં હતાં. તે સૌ અલગ અલગ રાજ્યો હતા. અને બાકી જે વિસ્તારો બચ્યા તે મુંબઈ પ્રોવીન્સમાં આવતા. આમાં રાજસ્થાનના વિસ્તારો, સિંધના વિસ્તારો, ગુજરાતના વિસ્તારો, મહારાષ્ટ્ર,  કોંકણ અને કર્ણાટક ના વિસ્તારો આવતા. ભાષાઓ પણ ઘણી હતી. પણ સરકારી ભાષા અંગ્રેજી હતી તેથી બધું ચાલ્યું જતું.

અંગ્રેજોએ પ્રજા સાથે સંવાદ થઈ શકે તે માટે કોંગ્રેસની સ્થાપના કરેલ

અંગ્રેજોએ પ્રજા સાથે સંવાદ થઈ શકે તે માટે કોંગ્રેસની સ્થાપના કરેલ જેમાં બધા વ્હાઈટ કોલરવાળા ખાધે પીધે સુખી નેતાઓ સભ્ય થઈ શકતા હતા.

ગાંધીજી આવ્યા અને તેમણે આમ જનતા માટે કોંગ્રેસના દ્વાર ખુલ્લા મુક્યા. એક સુતરની આંટી અથવા ચાર આના એમ સભ્ય પદની કિમત રાખી. પણ એ વાત જુદી છે. ઘણા રજવાડાંઓ તો સ્થાનિક ભાષામાં વહીવટ કરતા હતા. પણ અંગ્રેજ સરકાર સાથે તો અંગ્રેજીમાં વહીવટ કરવો પડતો હતો. ગાંધીજીને આ વાત કઠી હતી. જનતા ની ભાષામાં રાજ્ય સંવાદ કરી શકે તે માટે તેમણે ભાષાવાર પ્રાંત રચના ની વાત કરેલ અને કોંગ્રેસમાં આ પ્રમાણેનો ઠરાવ પણ પસાર કરાવેલ. આ ઉપરાંત ગાંધીજીએ ગ્રામ પંચાયતો બને અને આ પંચાયતોને પણ થોડી સ્વતંત્રતા મળે અને ગ્રામજનોની પણ વાત સંભળાય તેવા ઠરાવો પણ પાસ કરાવેલ.

સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓ તો તે વખતે પણ હતી. પણ સ્વતંત્રતા મળ્યા પછી આ સ્થાનિક સ્વરાજ્યની સંસ્થાઓમાં વધારો થયો, ફેરફારો પણ  થયા અને સત્તામાં વધારો પણ થયો. લોકપ્રતિનિધિત્વ પણ વધ્યું. જેમકે ગ્રામ પંચાયત, તાલુકા પંચાયત, જીલ્લા પંચાયત, નગર પાલિકાઓ, મહાનગર પાલિકાઓ, રાજ્ય વિધાન સભાઓ, શહેરી વિકાસ પ્રાધિકરણો, રજીસ્ટ્રારો, સહયોગી સંસ્થાઓ, ગ્રામીણ બેંકો, વિગેરે વિગેરે.

ભાષાવાર રાજ્ય રચના સમજી શકાય તેમ છે.

કારણ કે જો બહુભાષી રાજ્ય હોય તો સંવાદ બરાબર ન થાય.  સરકારમાં અરજી કરવા માટેના જાતજાતના અને અવનવી જાતના ફોર્મ હોય અને તેમાં સમયે સમયે વૃદ્ધિ કરવામાં આવતી હોય. આ બધા જ ફોર્મ બે કે ત્રણ ભાષામાં છાપવાં પડે. જો તમે અલગ અલગ ભાષાના અલગ અલગ ફોર્મ રાખો તો અમુક ભાષાના અમુક ફોર્મ અમુક જગ્યાએ ન પણ હોય અને તે જલ્દી ન પણ આવે અથવા તો નથી એવું બારોબાર કહી દેવામાં આવે તેવી પણ શક્યતા ન કારી ન શકાય. એટલે એક ફોર્મમાં બે કે ત્રણ ભાષામાં છપાવવાં પડે અને સ્ટેશનરી નો વ્યય થાય. અને જો આપણે પર્યાવરણવાદીઓની ભાષામાં કહીએ તો વધુ વૃક્ષો કપાય. ટૂંકમાં ભાષાવાર પ્રાંત રચના અનિવાર્ય ગણી શકાય.

પેટમાં દુખે છે પણ કૂટે છે માથું.

તો હવે નવા રાજ્યોની રચના માટે આધારો કયા કયા છે?

આપણા અમુક રાજકારણીઓ કહે છે કે અમે જુદા છીએ. અમારો પ્રદેશ અલગ છે. અમે અલગ જાતના છીએ. અમારો સ્વભાવ અલગ છે. અમારી સંસ્કૃતિ અલગ છે. અમારી બોલી (ભાષા નહીં હૉ!) અલગ છે. અમે કૈયે કે ન્યાં કણે ખાઈડ્યો સે અટલે લગીર ટપીને હાલ્યા આવજો. પણ ઈવડા ઈ, હઈમજ્યે તૈંયેં ને? માટે અમારે અલગ રાજ્ય જોઇએ.

આપણા એક કટારીયા ભાઈએ કેવાં કારણો આપ્યા છે?

ગુજરાતથી અલગ સંસ્કૃતિ, કળા, વ્યવહાર, રિવાજ, ખાનપાન ધરાવતું સૌરાષ્ટ્ર કેમ અલગ રાજ્ય નહીં? જો કે સંસ્કૃતિ, કળા, વ્યવહાર, રિવાજ વિગેરેમાં શું અલગતા છે તે વિષે કટારીયા ભાઈએ ફોડ પાડ્યો નથી. ખાનપાન તો જીલ્લે જીલ્લે પણ અલગ હોઈ શકે અને વ્યક્તિએ વ્યક્તિએ અલગ હોઈ શકે. ભાવનગરીઓને સવારે ચા સાથે ગાંઠીયા જોઇએ. અને એ તો અમને અમદાવાદમાં પણ મળે છે. અને અમેરિકામાં પણ મળે છે. સુરેન્દ્ર નગર વાળાને પરાઠાં જોઇએ. અમરેલીવાળાને જમણમાં અચૂક રૉટલા જોઇએ. જ્યારે હળવદ ધ્રાંગધ્રા વાળાને સાંજે અચૂક મગનીદાળની ખીચડી જોઇએ. પોરબંદરવાળાને નાસ્તામાં ખાજાં જોઇએ.

હવે રીત રિવાજ તો જ્ઞાતિએ જ્ઞાતિએ અલગ હોય છે તેથી તેની વાત નહીં કરીએ. જો કે આ પણ રજણીશીયા તર્કના આધારે લક્ષ્યમાં લેવા જેવો મુદ્દો ખરો. એમ તો મહમદ અલી ઝીણા એ એમ જ કહ્યું હતું ને કે અમે મુસલમાનો અલગ સંસ્કૃતિ છીએ એટલે અમારે અલગ દેશ જોઇએ. જોકે તેમના પિતાજી અને દાદાશ્રી મજાના હળી મળીને રહેતા હતા.

વળી જો કાદુ મકરાણીને તેના વખતમાં ઝીણાભાઈ (મહમ્મદ અલી ઝીણા) જેવા કોઇએ જો કહ્યું હોત કે અલ્યા કાદુ, તું તો કંઈ કચ્છનો નથી. તું તો પાકિસ્તાની છે. આવી જા પકિસ્તાન ભેગો…. તો શું થાત? કાદુએ તો તેને ભડાકે દીધો હોત. આ વાત અવગણી શકાય તેમ નથી.

પણ આતો થઈ દેશ રાષ્ટ્રની વાત. સૌરાષ્ટ્ર માં રાષ્ટ્ર સમાયેલું છે. અને મહારાષ્ટ્રમાં એક રાજ્ય માત્ર સમાયેલું છે. મુંબઈ ઈલાકામાં રાષ્ટ્ર (સૌરાષ્ટ્ર), મહા(રાષ્ટ્ર), રાજ(સ્થાન), સિન્ધુ(દેશ) સમાયેલા હતા. બધું જે તે સમયની સગવડતા પ્રમાણે હતું.

અમે કાઠીયાવાડીઓના દિલ અને અમારા દિલની વાત

હવે બાકી રહ્યા કળા વ્યવહાર અને રિવાજ. કળાને કોઇ બંધન હોતું નથી. વ્યવહાર ની વાત કરીએ. એટલે કે સંસ્કાર. આ વાતમાં થોડું તથ્ય ખરું. પણ એ તથ્ય તો આપણા કટારીયા ભાઈએ જે છે તેનાથી ઉંધું કહ્યું? તેમણે કહ્યું કે “ અમે તો તડ અને ફડ કહી દઈએ. દિલમાં એક વાત અને જીભ ઉપર બીજીવાત એવી બનાવટ અમને સૌરાષ્ટના લોકોને સદતી નથી. (એટલે કે અમે સૌરાષ્ટ્રના લોકો દિલનીવાત તડ અને ફડની રીતે કહી જ દઈએ).”

કાંતિ ભાઈ, તમે અહીં ભારે ભૂલ કરી છે. અમે કાઠીયાવાડીઓ ડીપ્લોમસીમાં ઉસ્તાદ છીએ. અમે અમારા મનની વાત કહેતા જ નથી. અમારા મનમાં શું છે એ જો અમે કહીએ તો અમે કાઠીયાવાડી નહીં. જેટલા અમારી પાઘડીમાં વળ તેનાથી વધુ અમારા પેટમાં વળ. આના તો અમે હજાર દાખલા આપી શકીએ. આ બાબતમાં તો ઓબામા અને ચર્ચીલ પણ અમારી આગળ પાણી ભરે હૉ! કોઈ મોટો અંગ્રેજ જેવો કે વાઈસરોય, ક્રીપ્સ, કે માઉન્ટ બેટન જ્યારે ભારત આવવા નિકળતા ત્યારે તેમને ઈંગ્લેન્ડમાં એક ખાસ શિખામણ અપાતી, કે જ્યારે તેઓ ગાંધી બાપુને મળે ત્યારે બોલવામાં બહુ સાવધ રહે. તેમની આગળ બહુ લાંબી ન ફાડે. કારણ કે એ ગાંધી બહુ અષ્ટકૂટ છે, એ તમને એવા સકંજામાં લેશે કે તમે છટકી નહીં શકો.

એટલે હું હમજ્યા તમે? આ ગાંધી ભલે વાણીયો પણ કાઠીયાવાડી ભાયડો હતો. જે અમારી સાથે કૂડ કપટ કરવા આવશે તેની સાથે જ અમે કાઠીયાવાડીઓ કૂડાકપટ કરીશું. જે અમારી સાથે કૂડ કપટ કરવા આવ્યો હોય, તેની સાથે અમે એવું કુડ કપટ કરીએ કે તે ભૉં ભેગો થઈ જાય.

હે કાન્તિભાઈ કટારીયા, જો તમને આ વાતની ખબર ન હોય તો તમે ભાવનગરનું બંદર પ્રભાશંકર પટ્ટણીએ કેવી રીતે બચાવ્યું તે વાત જાણી લેજો. વળી હા, અમારા બોલવામાં જરા પણ ગુજરાતી (અમદાવાદી-સુરતી) જેવું બરછટપણું (એગ્રીકલ્ચર) નહીં.. આ તો તમે અમારા મોઢામાં આંગળા નાખી બોલાવો છો એટલે તમને કહીએ છીએ. અમે આપબડાશ મારીએ નહીં.

કાન્તિભાઈએ તો જે તડ અને ફડ વાળી અમારા માટે વાત કરી એ તો એમની દાળમાં કોળું ગયું. આ “તડ અને ફડ” ના લખવાવાળા તો ગુજરાતી અને પાકા ગુજરાતી છે. આ “તડ અને ફડ” વાળા કટારીયા તો કટોકટી વખતે કઈ તડમાં પેસી ગયા હતા તે રામ જાણે. “તડ અને ફડ” તમ ગુજરાતીઓ ખાસ કરીને ઉત્તર ગુજરાત મેહાણા અને ચરોતર સુધીમાં વ્યાપક છે. હુર્તીઓ ગાળો બોલે ખરા પણ એ તો બહુ ભાઈબંધી થઈ ગઈ હોય તો, અથવા દુશ્મનાવટ થઈ હોય તો જ.

અમારા આ કટારીયા ભાઈ કહે છે કે  નરેન્દ્ર મોદીનું વડનગરી કલ્ચર એટલે હુક્કુ ભઠ્ઠ.

ભાઈ, કાન્તિ, આવું બધું તમે બોલો એ કાંતો મુંબઈ કે અમદાવાદની અસર છે. કાઠીયાવાડી કે કચ્છી આવી ભાષા ન વાપરે. અમે તો જેનું જે સારું હોય તે જ જોઇએ. અરે અમે તો કચ્છ વિષે પણ એમ જ કહીયે કે “કચ્છડો બારે માસ”( શિયાળે સોરઠ ભલો, ઉનાળે ગુજરાત, ચોમાસે વાગડ ભલો કછડો બારે માસ). અમે મરતાને મર ન કહીયે.

અમે એવું માનતા નથી કે નરેન્દ્ર ભાઈ મોદી હુક્કા ભઠ્ઠ છે. અને જીવરાજ મહેતા કે જે સૌરાષ્ટ્ર હોવાના એક માત્ર કારણથી ભલા ભોળા અને પ્રેમાળ હતા એવું પણ અમે માનતા નથી.

જીવરાજ મહેતા ધારોકે કે ભલા કે અથવા ભોળા હતા, તેટલા માત્રથી તમે એમ સિદ્ધ થયેલું માની ન શકો કે નરેન્દ્ર ભાઈ તેનાથી ઉંધા છે. આ તમારું કેવી જાતનું લોજીક છે? અમારું કાઠીયાવાડી લોજીક આવું ન હોય. આ તો રજનીશીયા કે અંગ્રેજીયા લોજીક છે કે ભળતી વાત કરીને ભળતો આભાસ ઉભો કરવો અને પછી એ જ આભાસને અધાર માની મનફાવે તેવી તારવણી કરવી. જીવરાજ ભાઈ તો નહેરુના ખાસ માણસ હતા. મોરારજી દેસાઈએ નાણાપ્રધાન તરીકે ગુજરાતને નવું રાજ્ય થયા પછી સરકારી નોકરોના પગાર વધારવા માટે ગ્રાન્ટ આપેલી. આ ગ્રાન્ટ તેમણે કેન્દ્ર સરકારને પરત કરેલી. આવા તો તે ભલા હતા. વળી તેમને ગુજરાત પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના પ્રમુખે (ઠાકોરભાઈ દેસાઈ) કહેલ કે તમે, જેઓ ઉપર આક્ષેપો છે તેવાઓને પ્રધાનમંડળમાં ન લેશો. પણ તેમણે તેમને ધરાર લીધેલા (રતુભાઈ અદાણી અને રસિકલાલ પરીખ), આવા તો એ ભોળા હતા. તમારી ભલા અને ભોળાની વ્યાખ્યા ઈન્દીરાઈ લાગે છે.

આમ પણ ગુજરાત રાજ્યે ઘણું ગુમાવ્યું છે. એ વાત ક્યારેક કરીશું.

નહેરુએ જીવરાજભાઈને પછી યુકે ના હાઈકમિશ્નર તરીકે મુકેલા. અને જ્યારે ઈન્દીરા ગાંધીએ બળવો કરીને પોતાની નહેરુવીયન કોંગ્રેસ રચી ત્યારે આ જ જીવરાજભાઈ અને રસિકભાઈ એન્ડ કું., તે કોંગ્રેસમાં કૂદી પડેલા. આને તમે શું કહેશો? ભોળપણ કે ભલાઈ?

કટારીયા ભાઈ, તમને ખબર નહીં હોય પણ નરેન્દ્રભાઈ બાળકોમાં અત્યંત પ્રિય છે. આ નરેન્દ્રભાઈ તો શાળાના બાળકો સાથે સીધી વાતો કરે છે. શાળા ઉત્સવો કરી તેઓ પોતે બાળકોને તેડીને લઈ જાય છે. આવું તો બાલદિનવાળા નહેરુએ પણ કર્યું ન હતું. જો કે ઓબામા બાળકો સાથે સીધી વાતો કરે છે. નહેરુ પણ કરી શક્યા હોત.

તો શું આ કટારીયા ભાઈ આ બધું નહીં જાણતા હોય?

જાણતા હોય પણ ખરા. પણ તેમનો પોતાનો જાત અનુભવ નથી ને, એટલે કદાચ એમ કહેતા હોય !!

પણ કટારીયા ભાઈ તો નરેન્દ્ર મોદીથી ઉંમરમાં ઘણા મોટા છે. એટલે જ્યારે કટારીયાભાઈ બાળક હતા ત્યારે નરેન્દ્ર મોદી તેમને કેવી રીતે આવો અનુભવ કરાવી શકે?

કટારીયાભાઈ શું કહે છેઃ “ એ હું કંઈ ન જાણું. મેં જે કહ્યું તે બ્રહ્મ સત્ય. અને સત્યને કાળનું બંધન હોતું નથી.” ઈતિ સિદ્ધમ્‌.

અરે ભાઈ તમારે જીવરાજ મહેતાને જે કહેવું હોય તે કહો. પણ જીવરાજ મહેતા અમુક હતા અને તેથી કરીને નરેન્દ્રભાઈ તે નથી એવું કહીને નરેન્દ્રભાઈ મોદીને ગોદા શા માટે મારી લો છો?

અત્યાર સુધીમાં ગુજરાતમાં કેટલા ચીફ મીનીસ્ટરો થયા? જીવરાજ મહેતા, ઘનશ્યામભાઈ ઓઝા, બળવંતરાય મહેતા, હિતેન્દ્ર દેસાઈ, બાબુભાઈ જશભાઈ પટેલ, ચિમનભાઈ પટેલ, માધવસિંહ, અમરસિંહ છબીલભાઈ મહેતા, સુરેશ મહેતા, દિલિપભાઈ પરિખ, કેશુભાઈ પટેલ અને નરેન્દ્રભાઈ મોદી. આ તેરમાંથી  સાત ચીફ મીનીસ્ટરો તો સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છના જ હતા. એટલે સૌરાષ્ટ્રને અન્યાય થાય તેવી કોઈ વાત કરીએ તો સૌરાષ્ટ્રની જ બુરાઈ કરી કહેવાય. અરે આખું ગાંધીનગર મંકોડી, મચ્છર, માંકડ, અન્જારીયા, અંધારીયા, સરવૈયા, ચૂડાસમા, દવે, રાવલ, બુચ, પરમાર, રાયજાદા, જાડેજા, ગોહેલ. વિગેરેથી ભરેલું છે. અને બધો વહીવટ તેઓ જ કરેછે. લ્યો હાઉં!

નરેદ્ન્ર મોદીએ કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રનો જે વિકાસ કર્યો છે તે ઉપરથી એમ તો ન જ કહેવાય કે નરેન્દ્ર ભાઈ ભેદભાવ રાખે છે. અમારે પડાણાના (જામનગર) ભાઈઓ તો ખુશખુશાલ છે.  અમારો મજોકૉઠો (મચ્છુ કાંઠો) પણ ખુશખુશાલ છે. અમારે ધોલેરાથી ઘોઘા થઈને એય સોમનાથ દાદા, દ્વારકા અને માંડવી સુધી અમારે ઘણી પ્રગતિ થઈ છે અને પવન ચક્કીઓ વીંઝોણા કરેછે. આવું કરતાં જીવાભાઈને કે હિતુભાઈને કે ચિમણરાવને કોણે રોક્યા હતા?

પણ એ બધી વાત્યું જાવા દ્યો. અમે કાઠીયાવડીઓ અને કચ્છીઓ દિલના ઉદાર છીએ. ભલાઈનો બદલો ભલાઈ જ વાળીએ છીએ. અમે એવા ન ગુણા નથી. અરે અમે તો દુશ્મની પણ વાત જે તે વાત પુરતી મર્યાદિત રાખીએ છીએ. જોગીદાસ ખુમાણની વાત તો તમે જાણી જ હશે. વહેવાર એટલે વહેવાર. અને વટના કટકા એટલે વટના કટકા.

ભારતી ભોમની વંદુ તનયાવડી, ધન્ય હો ધન્ય સૌરાષ્ટ્ર ધરણી.

અમે મુંબઈ હોઈએ કે મોંબાસા, અમદાવાદ હોઈએ કે અમેરિકા, અમે અમારી ચાલ (ચરિત્ર) ન બદલીયે (રેલગાડીને ઉપડી જવું હોય તો ઉપડી જાય પણ અમે તેને પકડવા અમારી ચાલ ન બદલીયે). હા અમે વટના કટકા.

વસ્તીને અલગ રાજ્યનો શું આધાર બનાવી શકાય? નાજી. એક માત્ર વસ્તીને આધાર ન બનાવી શકાય. જો આવું કરીયે તો મુંબઈના જ અનેક ભાષા વાળા રાજ્યો થઈ જાય. વિસ્તાર અને વસ્તીના સુયોગ્ય માપદંડ વાપરીને એક ભાષા હોય તો પણ તેનું વિભાજન કરી શકાય. તેનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ યુ.પી. છે. પૂર્વ યુ.પી. અને પશ્ચિમ યુ.પી.

ભૌગોલિક સ્રોતો અને આધારે અને ભૌગોલિક અસમાનતાના આધારે શું અલગ રાજ્ય કરી શકાય? એટલે કે એક રાજ્ય નો એક વિસ્તાર પહાડી હોય અને બીજો મૈદાની હોય, એક હિસ્સમાં ઘણા ખનિજ તત્વોની ખાણ હોય અને બીજામાં કૃષિ ઉત્પાદન થતું હોય તો શું તેને અલગ કરી શકાય? નાજી આ આધારો વાહિયાત છે. જો આવો અલગતાવાદ પોષવામાં આવે તો જેમ નિતીશકુમારે અને ઉત્તરાખંડના મુખ્ય પ્રધાને ગુજરાતની મદદ લેવાની ના પાડી, તેમ એક રાજ્ય રાજકીય મડાગાંઠ ઉભી થાય ત્યારે બીજા રાજ્યનો બહિસ્કાર કરે. નહેરુવીયન કોંગ્રેસ જેવી જો કેન્દ્ર સરકાર હોય તો તે તેમાં સુર પણ પુરાવે. ઈન્દીરા ગાંધીએ જેમ ગુજરાતની જીવાદોરી સમાન નર્મદા પ્રોજેક્ટને ટલ્લે ચડાવેલ તે આપણે જાણીએ છીએ.

ટૂંકમાં સંસ્કૃતિ, વ્યવહાર, ટેવ, ખાણી પીણી, રિવાજ જુદા હોય પણ જો ભાષા એક હોય તો એક રાજ્યમાં કશો વાંધો ન આવે. કારણ કે મુખ્ય સમસ્યા ભાષાની હોય છે. કચ્છી ભાઈઓની બોલી અલગ છે. પણ કચ્છી ભાષામાં કોઈ કાયદાઓ લખાયા નથી. તમે શું કરશો? તમે કચ્છીમાં કાયદા લખાવશો? પ્રાથમિક શિક્ષણ કઈ ભાષામાં આપશો? સૌરાષ્ટ્રની તો ગુજરાતી ભાષા જ, ગુજરાતીઓ માત્ર કરતાં વધુ શુદ્ધ અને સમૃદ્ધ છે.  રાજ્યોનું અલગ પણું બોલીની રીત, કે રિવાજો વિગેરેથી અલગ ન પાડી શકાય. ગુજરાતના પૂર્વનો કિનારો આદિવાસી છે. દરિયા કિનારો માછીમારો નો છે. શું તમે તેમને પણ ગુજરાત, સૌરાષ્ટ્ર બનાવ્યા પછી અલગ રાજ્ય આપશો? તો તો તમારે જીલ્લે જીલ્લે અને જ્ઞાતિએ જ્ઞાતિએ અલગ અલગ રાજ્યો કરવા પડશે.

વધુ માટે વાંચો આની અગાઉની પોસ્ટ જે મેં “THE INDIANS” તારીખ ૧૪ ડીસેમ્બર ૨૦૦૯ના રો જ લખેલી તે અહીં શૅર કરી છે. “હમારી ભી સૂનો … “

શિરીષ મોહનલાલ દવે

ચમત્કૃતિઃ

કચ્છમાં ડોંગરે મહારાજની કથા ચાલે છે.

ડોંગરે મહારાજઃ “અને મારા કાનાનું મુખારવિંદ જોઇને રાધાજી હસ્યાં.. “

“હેં! આ મુખારવિંદ એટલે શું?” એક બેને બીજા બેનને પૂછ્યું

“ઠાકોરજીજો ડાચો?” બીજા બેને જવાબ આપ્યો.

 

ટેગ્ઝઃ ભાષા, રાજ્ય, સૌરાષ્ટ્ર, કચ્છ, સોરઠ, ગુજરાત, વાગડ, અલગ, પૂનર્‌ રચના, આધાર, સંસ્કૃતિ, કળા, વ્યવહાર, રિવાજ, ખાનપાન, અખબારી કટારીયા, મૂર્ધન્ય, રજનીશીયા, ઈન્દીરા, નહેરુવીયન,

Read Full Post »